EXFGüven protokolüne dayalı...
EXFBitcoin’in temel iddiasının, iki kişi arasında herhangi bir otorite olmadan para gönderimi yapabilmek olduğunu ancak bunu teorik olarak yapabilmesine rağmen, saydığımız nedenlerden dolayı pratik olarak yapamadığını anlattık. Soru şu; peki bunu EXF nasıl yapacak?
Öncelikle hemen şunu belirtelim, EXF bitcoin tarafından kullanılan bazı teknolojileri örneğin blockchain teknolojisinin belirli bir bölümünü temel alarak kendi teknolojisini geliştirilmiştir. Bu yönüyle, EXF için, “Güven protokolüne dayalı, topluluk temelli bir kripto para” diyebiliriz. Şimdi güven protokolü nedir? Topluluk temelli nedir? Bunları açıklayalım.
Daha önceki açıklamalarımızda da söylediğimiz gibi, devletlerin paralarının karşılığı aslında onlara duyulan güvenin miktarsal olarak bir yansımasıdır. Yani bir devlet otoritesine ne kadar güven varsa, onun parası o kadar değerlidir. Zaten bu biçimdeki paralar itibari para olarak adlandırılmaktadır şeklinde de ifade etmiştik. Hemen şu soru sorulabilir, ekonomisi ve diğer parametreleri kötü dahi olsa, bu böyle midir? Elbette hayır, ekonomisi ve diğer parametreleri düzgün ve bu durumunun sürekli olabileceği zaten güveni oluşturan temeldir.
Bitcoin’de madencilerin sanal defterleri olduğundan (blockchain) ve bir para aktarım öncesinde madencilere, para aktarmak isteyen hakkındaki bilgileri bu sanal defterlerine bakarak söylediğinden bahsetmiştik. Buradaki en temel kabullenme şu, “tüm madenciler aynı güvenirliğe” sahiptir.
Yani sistemde uzun süreden beri işlem yapan bir madencinin durumu ile çok kısa süre önce sisteme dahil olmuş bir madencinin güven açısından eşit durumda olmasıdır. Aslında gerçek hayatta güven konusu bu şekilde işlememektedir. Yeni tanıştığımız bir insana olan güvenimiz veya güvensizliğimiz ile, uzun zamandan beri tanıdığımız belki çeşitli konularda test edip güvendiğimiz veya güvenilmez olduğunu anladığımız kişi bizim için aynı mıdır? Elbette hayır. İşte EXF temel olarak bu güven protokolü üzerine kuruludur. Sistemde uzun süre olan ile sisteme yeni dahil olmuş olan arasında sistemin ona güvenmesi açısından farklılılar vardır. Güven protokolünün işleyişi ileride detayları ile anlatılacaktır. Güven protokolü tek cümle ile ifade etmek gerekirse gerçek hayatta olduğu gibi “Zor kazanılan, zaman alan ve kolay kaybedilen” yapı üzerine kurulu olan bir protokoldür.
Topluluk temelli olması ise şu şekildedir; sistemde bulunan EXF cüzdanı sahipleri (kısaca cüzdanlar), yaptıkları işlemlerin sonucunda birbirlerini değerlendirirler. Bu değerlendirmeler, onların sonrasında yapacakları işlemlerin ve diğer cüzdanların onlarla işlem yapmak isteyip istememelerinin de temelini oluşturur. Ayrıca cüzdanlar aracı veya aracılar (sonraki bölümde açıklanacak) kullanmışlarsa, aracı veya aracıları da değerlendirirler. Değerlendirmeler beş yıldızlı puanlama sistemine dayalıdır. Cüzdanların birbirini değerlendirmeleri ile ilgili en temel prensip, cüzdanların EXF sistemi içerisinde bir iletişimi olmasıdır. EXF sistemi dışındaki kurulacak iletişimlerin sonucunda oluşacaklar EXF sistemi içerisinde değerlendirilemez. Bununla birlikte iki cüzdan arasındaki anlaşmazlıkları çözme rolünü üstlenmiş cüzdanlar da, anlaşmazlığın tarafı olan cüzdanlar tarafından değerlendirilemez. Ara bulucu ve karar alıcı gibi anlaşmazlıkları çözme rolünde bulunan cüzdanlar yaptıkları işlemlerin sonucunda, EXF sistemi tarafından güven protokolüne göre seçilecek cüzdanlar tarafından değerlendirilirler. Bu değerlendirmelerin sonucunda cüzdanlara rozetler verilir ve herkesin göreceği şekilde yayınlanır. Ayrıca tüm detayları anlatılacak olan, aracılar, yerel düzenleyiciler, yerel denetleyiciler, temsilciler, ara bulucular ve karar alıcılar da bu topluluğun temel parçalarıdır.
Şimdi şu temel soruyu tekrar sorup cevaplayalım. Bitcoin tarafından pratik olarak kişiden kişiye yapılamayan transferi EXF nasıl yapacak? Az önce EXF’nin bitcoin tarafından ortaya konan temel blockchain mekanizmasının belirli bir bölümünü başlangıç noktası aldığını söyledik. Ancak EXF blockchain mekanizması kendisi tarafından geliştirilmiş yeni bir teknolojidir. Şöyle ki, EXF “Aracı” olarak sistemde rol alacak cüzdanlar tanımlar.
Bu aracılar iki cüzdan arasında para aktarım işlemlerinin sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesini sağlarlar. EXF cüzdanınızla hiçbir aracı kullanmadan paranızı başka bir cüzdana aktarabilirsiniz. EXF blockchain yapısı bitcoin blockchain yapısında olduğu gibi bloka aktarılmış hiçbir işlem geri alınamaz. Blok yapısı değiştirilemezdir (immutable). Ancak EXF’de işlemin ne zaman bloka aktarılacağı, aracılar tarafından belirlenebilir. Yani bir işlem tamamlanıp bloka aktarıldığında artık o işlem geri döndürülemez. Bunun anlamı şu eğer siz herhangi bir aracı kullanmadan başka bir cüzdana para gönderdiğinizde ve bu aktarım bloka kayıt edildiğinde, aktardığınızı geri alabilmenin bir yolu yoktur. Tabi ki, parayı aktardığınız cüzdan kendi isteği ile parayı size iade etmesi dışında.
Peki aracılar bu işlemi nasıl güvenli kılmaktadır? Aracılar, yalnızca işlemin blok yapısına aktarılıp aktarılmayacağını kontrol edebilirler. Yani siz bir para aktarım işleminde bir aracı veya aracılar kullanmışsanız, yaptığınız işlemin bloka aktarılıp aktarılmayacağı artık aracı veya aracıların kontrolü ve sorumluğundadır. Aracı onay verirse işlem bloka aktarılır ve artık geri alınamaz veya aracı onay vermez ise işlem bloka aktarılmaz ve artık geçerli değildir. Eğer işleminiz için birden çok aracı kullanıyorsanız, işlemin geçerli bir işlem olması ve bloka aktarılması için tüm aracıların işlemi onaylaması gerekir. Eğer aracılardan biri işlemi onaylamazsa işlem geçersizdir ve bloka aktarılmaz. Aracı veya aracılar bir işlemi onaylamak veya reddetmek dışında hiçbir işlem yapamaz. Yani paranın farklı bir cüzdana ya da cüzdanlara aktarılmasını sağlayamaz. Sadece işlemi onaylar veya redderler.
Şu soru aklınıza gelmiş olabilir. Peki bu aracılar kimlerdir? Aslında herkes aracı olabilir. Şöyle bir örnek üzerinden açıklayalım. Hasan ve Mehmet birbirlerini hiç tanımayan ve internet üzerinden tanışmış olan kişiler olsunlar. Hasan EXF almak ve Mehmet ise EXF satmak istiyor olsun. Aralarında daha öncesi için bir tanışma olmadığından bir güven ortamı da mevcut değildir. Ancak Hasan’ın ve Mehmet’in kendilerine gerçekten çok güvendikleri ortak Selim adında bir arkadaşları vardır. Bu durumda Mehmet, Selim’i aracı olarak belirleyip, Hasan’a EXF gönderir. EXF’nin gönderildiğini gören Hasan’da sonrasında Mehmet’e ödeme yapar. Her ikisinden de işlemlerin yapıldığını öğrenen Selim işlemi onaylar ve işlemin bloka aktarılmasını sağlar.
Eğer Hasan ve Mehmet, Selim ile birlikte Fatma’yı da aracı olarak belirleselerdi yani bu işlem için hem Selim hem de Fatma aracı olmuş olsalardı bu durumda işlemin bloka aktarılması için hem Selim’in hem de Fatma’nın işlemi onaylaması gerekirdi. Eğer Selim işlemi onaylar Fatma reddederse bu işlem sistem tarafından geçerli bir işlem olmayacak ve iptal edilecektir. İşlemin onaylanması için hem Selim hem de Fatma’nın işlemi onaylaması gerekir. Yani birden fazla aracı kullanılması durumunda, işlemin bloka aktarılması için tüm aracıların işlemi onaylaması gerekir. Bunun dışında işlem bloka aktarılmaz ve geçerli bir işlem olmaz.
Peki Hasan ve Mehmet’in ortak güvendikleri bir tanıdıkları yoksa bir aracı nereden bulacaklar. Bu durumda da EXF sistemi (yerel düzenleyiciler) tarafından onaylanmış bir aracı seçerek işlem yapabilirler. Yani aracı; Hasan ve Mehmet’in ortak güvendikleri tanıdıkları olabileceği gibi EXF sistemi tarafından sağlanan, kimlik ve diğer sunduğu bilgiler (yerel düzenleyiciler tarafından) onaylanmış ve daha önceki işleminden dolayı puanlamaya tabi tutulmuş ve hakkında yorum bulunan bir aracı ile de işlem yapabilirler. Ayrıca kurumsal cüzdanlar da aracılık rolü üstlenebilirler. Bu durumda, bu kullanıcıların kurumsal tüm verileri ve erişim bilgileri açık ve tüm kullanıcılar tarafından erişilebilirdir.
Hasan ve Mehmet işlem sonrasında birbirlerine yorum ve puan verebilecekleri gibi, aracı olarak kullandıkları kişi ve kurumlara da yorum ve puan verebileceklerdir. Böylece EXF topluluğu için sonraki işlemlerde, Hasan ve Mehmet ile işlem yapmak isteyenler onlar hakkındaki yorum ve puanları okuyarak işlem yapıp yapmamaya karar vereceklerdir. Tıpkı devletlerde olduğu gibi güven ve itibar; bu topluluk için vazgeçilmez bir unsur olmaya devam edecektir.
Bitcoin neden iddiasını gerçekleştiremediğinden bahsederken, spekülatif bir para birimi olduğundan ve bu haliyle mal ve hizmetler için değişim aracı olarak kullanılamadığından söz ettik. Arzının sabit olması da değerinin sürekli artması için bir etkendir ancak doğal bir değere bağlanmamış olması spekülasyonu ve değer değişim hızının çok olmasında ayrıca bir etkendir. Peki EXF’de durum nasıldır?
Tedavüle sunulduğu tarihte 1 EXF, 1 EAU ya eşittir. 1 EAU ise 1gr altına eşittir. EXF sistemdeki tek değişim aracıdır. Bunun dışındaki araçlar fiziksel karşılığı bulunan değerlerdir. EAU’da bu değerlerden biridir. EAU sistemdeki dijital altın rezervidir ve 1 EAU’nun değeri daima 1gr altındır.
Bunun anlamı şudur. Bugün piyasalarda 1gr altının değeri ne kadar ise 1 EAU’nun da değeri o kadardır. Piyasalardaki altın fiyatı değiştikçe buna paralel olarak EAU’nun da değeri değişecektir ve 1gr altının değerine eşit olacaktır.
1 EXF, 1.000.000 SXF’e eşittir. Yani EXF’nin alt birimi SXF’dir. EXF 2.500.000.000.000 adet olarak, Genesis cüzdanı (GNSW) tarafından bloka aktarılmış olan cüzdan tarafından bloka aktarılmış EXF cüzdanı tarafından tedavüle sürülmüştür ve uygulama üzerinden güvenle aktarımı yapılabilir. EXF’nin güvenle aktarılması için herhangi bir dış borsaya ihtiyaç duymaz.
EXF’yi “Güven protokolüne dayalı, topluluk temelli bir kripto para” olarak tanımlamıştık. Bu güven protokolü tam olarak nedir? Yine kısaca şu şekilde söz etmiştik; yeni tanıştığımız ve hakkında çok az şey bildiğimiz insan ile uzun bir süre önce tanıştığımız, kendisi ile temasta bulunup, güvenilir olduğunu tespit ettiğimiz insan, bizim için aynı güvenirliğe mi sahiptir? Elbette hayır, bu hayatın doğal akışıdır ve doğrusu da budur. Zaten güven protokolü olarak adlandırdığımız bu protokol, insanlar arasında bulunan doğal güven işleyişinin yazılımsal bir protokole dönüştürülmüş halidir. Her insan, burada güven protokolü içerisinde anlatılanları zaten hayatının bir parçası olduğunu anlayabilecektir. EXF, de bu temel güven protokolünü esas alarak, cüzdanlar arasında güvenlik seviyeleri oluşturur. Güven protokolünün hesaplamalarındaki en önemli iki faktör, onaylı bir profile sahip olunup olunmaması ve sistemde bulunma süresidir. Bu iki temel faktöre ilaveten açıklanan diğer faktörlerde güven protokolünü oluşturur. Güven protokolünü tek cümle ile tekrar ifade etmek gerekirse, “Zor kazanılan, zaman alan ve kolay kaybedilen” diyebiliriz.
Yani sisteme yeni giren bir cüzdan ile uzun süredir sistemde bulunan ve birçok işlemi güven protokolüne uygun olarak tamamlamış olan ve kendisinden beklenen davranışları beklendiği gibi yerine getiren cüzdanlar arasında güven açısından fark vardır. Sistemde bulunma süresi, güven protokolü açısından bakıldığında, diğer tüm koşulları eşit olan cüzdanlar için (tümüyle sayısal ve miktarsal olarak aynı değerlendirmeye sahip, profil onaylı cüzdanlar için örneğin; 30 farklı cüzdandan aynı güven puanını almış) sistemde bulunma süresi fazla olanın güven puanı daha fazla olacaktır. Bununla birlikte o güven durumuna gelmeleri için, sistemde güven kazanacak işlemler yapmaları gereklidir. Tabi şu soru akıllara gelebilir; peki, kendisine güvenilen cüzdanlar bir süre sonra yanlış işlemler yaparlarsa, elbette bunun da sistemde bir karşılığı vardır. Artık güvenilme durumlarını kısmen veya tamamen yitirirler.
Güven protokolünün diğer bir önemli parçası ise, güvene sahip olanların, ifadeleri ile güvene sahip olmayanların ya da daha az güvenilen kişilerin ifadelerinin, aynı güvenirlik derecesine sahip olmamasıdır. Şöyle ifade edelim, etrafı tarafından güvenilir olduğu ifade edilen kişi ile, yine çevresi tarafından güvenilmez olduğu ifade edilen kişi güven açısından eşit değildir. Dolaysıyla, herkesçe güvenilir olduğu bilinen bir kişinin söylediği sözün güvenirliği ile, herkes tarafından güvenilmez ya da az güvenilir olduğu bilinen bir kişinin söylediği sözün güvenirliği aynı değildir. EXF içerisinde bu durum şu şekilde karşılık bulmaktadır. Güven puanı yüksek olan bir cüzdanın başka bir cüzdan hakkında yapmış olduğu değerlendirme ile güven puanı düşük olan bir cüzdanın aynı cüzdan hakkında yapmış olduğu aynı seviyeli değerlendirmenin etkileri, yani değerlendirme yaptıkları cüzdanın güven puanını artırma veya azaltma miktarları aynı olmayacaktır. Bu da sözüne güvenilen bir insanın ifadesi ile daha az güvenilen bir insanın ifadesi arasındaki farka karşılık gelir.
Güvenin doğasında olan ve güven konusunu çok hassas bir noktaya getiren, doğal bir diğer konu ise, güvenin bir elmas gibi çok kıymetli olması yanında bir o kadar da kırılgan olmasıdır. Burada ifade edilmek istenen şudur. Etrafı tarafından çok güvenilen bir kişinin yaptığı hata sonucu güvenilme durumunu yitirmesi ile etrafı tarafından pek de güvenilmeyen bir kişinin yaptığı hata sonucu güvenilme durumunu yitirmesi aynı değildir. Kendisine gerçekten çok güvenilen kişi bir hata yaptığında, güvenilme durumunu o kadar çok yitirir ki, kendisine daha az güvenilen kişiden çok daha az, hatta hiç güvenilmez bir duruma düşer, yaptığı hataya bağlı olarak. Aynı hatayı kendisine daha az güvenilen kişi aynı şekilde yapsa, onun yitireceği güven çok daha az olacaktır. Çünkü ortalama olarak, o kişiden beklenmese de yapabileceği düşünülebilecektir. Ancak kendisine gerçekten çok güvenilen kişi aynı hatayı yaptığında etkisi çok daha fazla olacaktır. EXF sisteminde de bunun karşılığı yüksek güven puanlarına sahip cüzdanların hatalara karşı çok daha hassas olduğu ve hata yapmaları karşılığında etkilerinin çok daha fazla olacağıdır. EXF sisteminde güven puanlaması hesaplaması yapılırken, geçmişteki en yüksek ve en düşük güven puanları, güven puanı hesaplamasının ayrı bir parçasını oluşturmaktadır.
Güven protokolü ile ilgili olarak diğer bir önemli faktörü ise, belirli bir kişinin güvenilir olduğu söylenen, farklı insanların sayısıdır. Bunu şöyle ifade edebiliriz; güvenilir bir insan olup olmadığını öğrenmek istediğimiz bir kişi ile ilgili olarak etrafında bulunan insanlardan o kişi hakkında bilgi aldığımızı düşünelim. Bilgi aldığımız insanların sayısı ve farklılığı ne kadar fazla ise o kişi hakkında daha sağlıklı bir bilgi elde edinmiş oluruz. Şöyle ki, 2 farklı kişiye sorup 2 kişinin de güvenilir olduğunu söylediği kişinin güvenirliği ile 30 farklı kişiye sorup 30 kişinin de güvenilir olduğunu söylediği kişinin güvenirliği elbette farklıdır. Burada hemen şu soru aklımıza gelir. Peki sorduğumuz kişilerin güvenilir olup olmadığını nasıl bileceğiz? Gerçek hayatta aslında bunu biraz sezgisel yaparız. Karşıdaki kişinin konuşmasına bakar samimi olup olmadığını anlamaya çalışırız. Ayrıca kaşımızdaki kişi, hakkında bilgi edinmek istediğimiz kişi ile ilgili yaşadığı tecrübelerini anlatması ve ayrıntılar vermesi de ayrıca bizi, söylediklerinin güvenilir olduğu konusunda ikna edebilir. Yazılımsal olarak bunu yapmak istediğimizde sezgilerimiz olmaz, karşıdaki kişinin samimiyetini anlayamayız. Zaten bunlara da gerek yok. Çünkü yazılımsal olarak aynı örnek olay düşünüldüğünde cevap verenin sistemdeki geçmişine ve güven puanına göre daha rasyonel bir değerlendirme yaparız. Güven protokolünün bu bölümünü özetleyecek olursak, bir çok farklı kişinin beyanı ile daha az kişinin beyanı güven protokolü açısından farklıdır. Sayı ne kadar çok olursa, elde edilen sonuç o kadar sağlıklı olacaktır. EXF içerisinde bu faktör şu şekilde karşılık bulmaktadır; bir cüzdan hakkında diğer bir cüzdanın 10 defa değerlendirme yapması ile 10 farklı cüzdanın değerlendirme yapması (aynı değerlendirmelerde bulunması ve değerlendirme yapan cüzdanların güven puanlarının eşit olması koşulu ile) güven puanını aynı şekilde artırmayacaktır. 10 farklı cüzdanın değerlendirmesi daha fazla artıracak veya daha fazla azaltacaktır.
Güveni belirleyen önemli noktalardan biri de, kişi hakkında yapılan değerlendirmenin ne zaman yapıldığıdır. Şöyle örneklendirmeye çalışalım. Bir kişi hakkında 2 yıl önce, güvenilir olup olmadığı konusunda bir araştırma yaptınız ve o zaman yaptığınız araştırma o kişi ile ilgili gayet güvenilir olduğu sonucunu çıkardı. Ancak bu günümüz için geçerli bir sonuç mu? Bu sorunun yanıtı evet de olabilir hayır da olabilir. Yani aynı araştırmayı yaptığınızda aynı sonucu elde edemeyebilirsiniz. Kısaca, kısa zaman önce yapılan güvenirlik değerlendirmesi ile geçmişte yapılan güvenirlik değerlendirmesi aynı olmayabilir. Kısa zaman önce yapılan değerlendirme geçmişte yapılandan daha sağlıklı olabilecektir. Bu güven faktörü de güven protokolünde güven puanın hesaplanmasında kullanılır.
Ticari olarak bakıldığında, güveni oluşturan daha farklı parametreler de mevcuttur. Örneğin 2 EXF hacme sahip bir ticareti istenildiği şekilde tamamlayan bir cüzdan ile 100.000 EXF hacme sahip bir ticareti istenildiği şekilde tamamlayan cüzdan güven açısından farklıdır. Yüksek hacme sahip ticaret, istenildiği gibi tamamlandığında, güven puanı daha fazla artacaktır. Aynı şekilde yüksek hacme sahip ticaret istenildiği gibi tamamlanmadığında güven puanı daha fazla düşecektir. Güven protokolü güven puanının hesaplanmasında bu parametreyi de göz önünde bulundurmaktadır.
Güven puanı, EXF sistemi içerisinde temel olarak iki şekilde kullanılır. Bunlar yetkilendirme ve ücret hesaplamalardır. Çok basit bir şekilde söylemek gerekirse, yüksek güven puanına sahip bir cüzdan ile düşük güven puanına sahip bir cüzdan aynı işlem ödemelerini yapmaz. Yüksek güven puanına sahip cüzdan daha az ödeme yaparken, düşük güven puanına sahip cüzdanlar daha yüksek ücret öderler. Burada şunu da ifade etmemiz gereklidir. Hayatın doğal akışı içerisinde göreceli olan bir diğer temel durum ise, başlangıçta hakkında bilgi sahibi olmadığımız insanların güvenilir olduğunu düşünmemiz ya da en azından böyle olması yönünde bir eğilimimiz var olmasıdır. Bu doğrultuda, EXF ücret hesaplamaları açısından hakkında hiçbir puanlama olmayan yeni bir cüzdanın güven puanını en yüksek güven puanı olarak kabul eder. Cüzdanın sonraki işlemleri gerçek güven puanını ortaya çıkaracaktır. Ancak sistem içerisindeki yetki hesaplamalarında ise, yeni bir cüzdanın güven puanı sıfır kabul edilir. Ayrıca yetki hesaplamalarında güven puanına etki eden en büyük faktör cüzdanın sistem geçmişidir. Aynı güven puanlamasına sahip cüzdanlardan sistem geçmişi daha fazla olan cüzdan diğerinin önüne geçecektir.
Örneğin; daha önce bitcoin için %51 saldırısından söz etmiştik. Yani bir işlem öncesinde, cüzdanın iddia ettiği miktarın kendisinde olup olmadığı topluluğa soruluyor ve alınan onaylar neticesinde işlem gerçekleştiriliyor veya reddediliyordu. İşte EXF için burada sorulacak olan topluluk, güvene sahip olan topluluk olacaktır. Sisteme henüz giriş yapmış ve gerekli güveni kazanamamış cüzdanlar değil.
Rozetler temelde üç türlüdür. Bunlar temel rozetler, yetenek rozetleri ve ticari rozetlerdir. Rozetlerin bir kısmı sisteme bulunma süresi ile ilgili, bir kısmı cüzdanın yaşadığı yer ve yetenekleri ile ilgili iken bir kısmı da ticari faaliyetleri ile ilgilidir. Özellikle ticari faaliyetler ile ilgili rozetler, beş yıldızlı değerlendirme sisteminin bir sonucudur.
Temel rozetler, cüzdanın yaşadığı ülke rozeti, örneğin şu anda Türkiye’de yaşıyorsanız ve vermiş olduğunuz bilgi EXF sistemi tarafından (yerel düzenleyiciler) doğrulanmışsa, profilinizde Türkiye bayrağının ikonu görülecektir. Eğer 5 yıldır EXF cüzdanı kullanan aktif bir cüzdansanız profilinizde bunu simgeleyen bir rozet göreceksiniz. Her yıl bu rozet güncellenecektir.
Yetenek rozetleri, örneğin yabancı dil biliyorsanız ve bu bilgi EXF sistemi tarafından (yerel düzenleyiciler) doğrulanmışsa, bildiğiniz yabancı dil rozeti profilinizde görünecektir.
Ticari rozetler, diğer rozetlerden farklı olarak beş yıldızlı değerlendirme sistemindeki alınmış olan değerlendirmelerin hesaplanmasından oluşan rozetlerdir. Güven rozeti (güven puanı değil – belirli bir güven puanını belirli bir süre sürekli sahip olan cüzdanlara verilir), ticari rozetler (ticaret puanı değil – belirli bir ticaret puanına belirli bir süre sürekli sahip olan cüzdanlara verilir) içerisindeki bir rozettir.
EXF içerisinde herkes aracı rolünü üstlenebilir bunun için herhangi bir onay veya ön incelemeden geçmek gibi bir zorunluluk yoktur (Tabi güven puanının 4.00 ve üzeri olması dışında). Örneğin Hasan ve Mehmet aralarındaki transfer için ortak tanıdıkları ve güvendikleri Selim’i aracı olarak belirleyebilirler. Bu durumda Selim, Hasan ve Mehmet arasındaki işlemin bloka aktarılmasını onaylayacak veya iptal edebilecektir. Selim’in aracı olarak sistemdeki rolü bu kadardır. Yani aktarım işlemini onaylamak veya iptal etmektir. Selim bu transfer işlemi için onay veya iptal işlemini yalnızca bir defa yapabilir. Onayladığı bir işlemi iptal edemez veya iptal ettiği bir işlemi sonrasında onaylayamaz. Bunun dışında işlemin diğer hiçbir parametresine müdahale edemez. Yani işlemin Hasan ile Mehmet arasında değilde Hasan ile Kerim arasında olmasına karar veremez. Yalnızca ve yalnızca işlemi bir defa onaylar veya iptal eder.
EXF cüzdan uygulamasında da görülebileceği gibi “Aracılar” adlı bir bölüm bulunmaktadır. Peki ben bu bölümden EXF sistemi (yerel düzenleyiciler) tarafından herhangi bir onay almamış Selim’i bulup onu aracı olarak belirleyebilir miyim? Bu sorunun yanıtı hayırdır. Bir cüzdanın “Aracılar” bölümünde bulunan listede yer alabilmesi için, EXF sistemi (yerel düzenleyiciler) tarafından onaylı bir cüzdan olması ve ardından “Aracı” olmak için başvuruda bulunması gerekir. Bunun dışında hiçbir cüzdan “Aracılar” bölümünde bulunan listede bulunamaz.
Kişilerin ortak tanıdık olarak kullandıkları aracılar, sistem tarafından onaylanmadığı için, işlem sonrasında değerlendirmeleri de yapılamaz. Yani beş yıldızlı değerlendirme sistemine tabi olmazlar. Sistem üzerinde hem bireysel hem de kurumsal olarak aynı anda aracı olunamaz.
Peki bir cüzdanın “Aracılar” bölümünde listelenmesi için ne yapması gerekir? Öncelikle onaylı bir profile sahip olmalıdır. Onaylı bir profile sahip olmak için, yaşadığı ülke için geçerli bir kimlik sunması ve doğrulatması, e-posta doğrulatması, telefon doğrulatması, adres doğrulatması ve o ülke için yerel düzenleyicilerin ihtiyaç duyacakları ilave doğrulamalardan geçerek, profilinin onaylanması gerekir. Bu profil onayı sabit değildir. EXF tarafından, değişken olan bölümlerin onayı tekrarlanır. Örneğin, Türkiye’de yaşayan bir cüzdan sahibi için kimlik belgesinin son geçerli olduğu tarihten sonra, EXF’deki profilinin yeniden onaylanması gerekir. Aksi taktirde cüzdan profili onaylı olma durumunu yitirir.
Ayrıca güven puanı 4.25’in altında bulunan bir cüzdan, profil onayı için başvuruda bulunamaz. Profili onaylı olan bir cüzdanın güven puanı 4.25’in altına düştüğünde, cüzdanın profil onayı sona erer. Sonrasında güven puanı 4.25 ve üzerine çıktığında, profilini yeniden onaylatmalıdır. Profili onaylı olmayan hiçbir cüzdan, aracılar bölümünde listelenmez.
Aracıların, iki kişi arasında para transferini güvenli hale getirmenin dışında da işlevlerinin olabileceği öngörmektedir. Örneğin, Türkiye’de zorunlu olmamakla birlikte, araç alım satım işlemlerinde oto ekspertiz kullanımı yaygındır. Örneğimizde Hasan ve Mehmet EXF ile araç alım satımı yapmak istemektedirler. Birbirlerini tanımadıkları için EXF’nin aracılar bölümünden mesleği oto ekspertiz olan Selim’i bulurlar. Selim hem aracın oto ekspertiz hizmetlerini sunarak ödemesini EXF olarak alır hem de Hasan ve Mehmet arasındaki alış verişin güvenli olarak gerçekleşmesini sağlayarak aracı hizmetinden belirlediği komisyonu alır.
Farklı bir senaryoda, Hasan Çin’de bulunan Chen’den kadın çantası ithal edecektir. Hasan ve Chen birbirlerini tanımamaktadırlar. Fatih, Türkiye’de gümrük müşavirliği yapmaktadır. Bu durumda Hasan ve Chen aracı olarak Fatih’i belirlerler. Böylece Fatih, Chen ve Hasan alışverişinde gümrük işlemlerini gerçekleştirir ve hem bunun karşılığında alması gereken ödemeyi EXF olarak alır hem de yine Chen ve Hasan arasındaki EXF transferinden dolayı belirlediği işlem komisyonunu alır.
Aynı şekilde, Ahmet yerel olarak bir şehirde kuryelik yapmaktadır. Aracı olarak, iki kişi arasındaki ürünün teslimatını sağladıktan sonra, işlemi onaylayarak EXF’nin satıcıya aktarılmasını sağlar. İşlem komisyonu olarak vermiş olduğu kurye hizmetinin bedelini tahsil eder.
Aracılar, iki kişi arasındaki işlemleri gerçekleştirmek için kendi belirleyecekleri oranda veya sabit ücret ile ya da hem oran hem de sabit ücrette ya da kendilerince belirleyecekleri formda işlem ücreti talep ederler. Bu miktar ve oranlar tümüyle aracının kendi belirlediği miktar ve oranlardır herhangi bir sınırlama ve kısıtlama yoktur. Kimi aracı hiçbir komisyon almaz iken kimi aracı oto ekspertiz örneğinde olduğu gibi hem paralarının aktarılması için aracılık ücreti ve buna ilave olarak oto ekspertiz işlem ücreti talep edebilir. Bu tümüyle aracının kendi tercihidir.
Ayrıca, iki cüzdan para aktarım işlemi için bir aracı kullanıyorsa, bu para aktarım işlemi üzerinden sistem kesinti yapmaz. Sistem kesintileri aracılar üzerinden gerçekleştirir. Hasan ile Mehmet aracı kullanmadan bir para aktarımı gerçekleştirdiğinde toplamda aktarılan miktar üzerinden yapılacak olan kesinti Ek-1’de bulunan "EXF Sistem Ücretleri" tablosunda bulunmaktadır. Kolay anlaşılması için örneklendirmek gerekirse, 1000 EXF transfer gerçekleşen örneğimizde (Hasan ve Mehmet’in güven puanı 5.0 olduğu durumda), transfer için, (mevcut nominal değer üzerinden) 2,45 EXF transfer ücreti oluşacaktır. Temelde bu miktarın 1,225 EXF’i Hasan’dan ve 1,225 EXF’i Mehmet’den alınır. Ancak Hasan ve Mehmet aralarında bu toplam 2,45 EXF’lik miktarı nasıl ödeneceğine karar verebilirler. Yani bu komisyonu tümüyle Hasan ödeyebilir veya bu komisyonu tümüyle Mehmet ödeyebilir ya da kendi aralarında belirledikleri oranda ödeme yapabilirler.
Ancak transfer işlemi yapan cüzdanlardan biri madenci olarak belirlendiğinde (ya da bu cüzdanlardan biri sistem madencileri dışında kendi belirleyecekleri bir madenciyi kullandıklarında) ücretlendirme değişecektir. Bu durumda toplam transfer ücreti, (mevcut nominal değer üzerinden) 0.61 EXF olacaktır. Yine bu toplam miktarı, Hasan ve Mehmet kendi aralarında belirleyecekleri miktarda ödeyebilirler.
Aracı kullanıldığında ise Hasan ve Mehmet arasındaki para transferinde böyle bir kesinti uygulanmaz. Hasan ve Mehmet aracıya komisyon öderler.
Cüzdanlar aracı kullanmadan kendi aralarında transfer yaptıklarında, Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki, “Madenci” ve “Yerel Düzenleyici” bölümlerinde bulunan oranlarda ödeme yaparlar. Cüzdanlar aracı kullanmadan kendi aralarında transfer yaptıklarında ve madenciliği cüzdanlardan biri yapması durumunda (ya da bu cüzdanlardan biri sistem madencileri dışında kendi belirleyecekleri bir madenciyi kullandıklarında), Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki, “Yerel Düzenleyici” ve “EXF Cüzdanı” bölümlerinde bulunan oranlarda ödeme yaparlar.
Aracılar yaptıkları her işlemin bloka aktarılması için gerekli madenciliği kendileri (ya da belirledikleri madenci ile) yaparlar. Böylece yaptıkları işlem üzerinden sisteme Ek-1’de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki, “Yerel Düzenleyici” ve “EXF Cüzdanı” bölümlerinde bulunan oranlarda ödeme yaparlar.
Aracılar yalnızca insan olmayabilir. Üçüncü parti yazılımlarda aracı olarak kullanılabilir. Bunu şöyle örneklendirelim. Bir pazar yeri web sitesi satıcıların ürünlerini satmak için EXF kullanmaktadır. Pazar yerinden kasıt, web sitesini işleten bir işletme, bu web sitesinde satış yapan satıcılar ve satılan ürünleri alan alıcıların bulunduğu alışveriş ortamıdır.
Alıcılar, bir sipariş oluşturduğunda, ödeme web sitesini işleten şirkete giderken, sipariş satıcının ekranında görüntülenmekte ve satıcı ürünü alıcıya göndermektedir veya dijital bir ürün ise indirmesini sağlamaktadır. Web sitesi sahibi şirket, kendi komisyonunu ve masraflarını kestikten sonra, satıcıya ödeme yapmaktadır. Temelde pazar yerleri bu şekilde işlemektedir.
EXF kullanımında ise, web sitesi sahibi “Aracı” rolündedir. Satıcının (EXF açısından para gönderilen alıcı olacaktır) EXF cüzdan adresi (dijital imzası değil), web sitesini işleten kişi veya şirket EXF cüzdan bilgisi (EXF açısından aracı olacaktır), alıcı bilgisi (EXF açısından para gönderen olacaktır) ile sistem üzerinde istek oluşturacak ve alıcı (EXF açısından para gönderen) tarafından onaylandığında işlem gerçekleşecektir. Böylece yazılımlarda bir aracı olarak kullanılmış olacaktır.
Bitcoin’de madenciler henüz tedavüle sunulmamış paranın ortaya çıkarılmasını da gerçekleştirirken, EXF için böyle bir durum yoktur. EXF’de “Genesis” cüzdan tarafından bloka aktarılmış cüzdanın bloka aktardığı “System – EXFW” cüzdanı tarafından tedavüle sunulan 2.500.000.000.000 EXF kullanıma hazırdır (2.500.000.000.000 EXF karşılığında, Genesis cüzdanı tarafından bloka aktarılmış cüzdanın bloka aktardığı EAUW cüzdanı tarafından 2.500.000.000.000 EAU üretilmiştir). Madenciler her bir işlemin bloka aktarılması için gerekli olan kriptografik şifre çözümü karşılığında, Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki “Madenci” bölümüne göre ücret alırlar.
EXF içerisinde madenciler, yeni fonların ortaya çıkarılması gibi bir görevi yerine getirmedikleri için, kendi aralarında yarışmaları gibi bir durum da söz konusu değildir. Her bir işlemin bloka aktarılması için çözülmesi gerekli olan kriptografik şifreyi çözme işlemi, eğer işlemin bloka aktarılması için madenci seçimi yapılmamışsa, sistem tarafından o anda online olan madenciler arasında daha önceki işlem performansı ve güven protokolündeki durumuna bağlı olarak dağıtılır.
Her yapılacak para aktarım işleminin ancak bloka aktarıldığında geçerli hale geldiğinden bahsettik. Bir işlemin (eğer aracı kullanılıyorsa ki birbirini daha önce tanımayan cüzdanlar için kullanılması kesinlikle tavsiye edilir) aracı tarafından onaylandıktan sonra, aracı tarafından seçilecek bir madenci tarafından (zaman aşımı süresi durumunda ise sistem tarafından belirlenecek bir madenci tarafından ) işlemi yapılarak bloka aktarılır. EXF gönderen cüzdan, gönderim için kendini madenci olarak belirleyebilir. Aynı şekilde alıcı da EXF gönderim işleminde kendini madenci olarak belirlenebilir.
Bloka girmeye hazır bir işlem cüzdanlar veya aracı tarafından seçilen madenci tarafından belirlenen süre içerisinde bloka aktarılmazsa, sistem seçilmiş olan madenciyi göz ardı edecek ve kendi belirleyeceği madenci tarafından, işlemin bloka aktarılmasını sağlayacaktır. Bu durumda, işlemi sistem tarafından belirlenen zamanda yapamayan madenci güven protokolüne göre işlem görecektir.
Cüzdanlar tarafından, işlemin bloka aktarılması için madenci seçilmesi durumunda, işlem sonunda madenci hakkında değerlendirme yapılabilinir.
Masaüstü EXF cüzdanındaki “Madencilik” bölümünü çalıştıran herkes, madenci olabilir.
Madenciler, işlemlerin bloka aktarılmasını sağlarlar. Ayrıca, madenciler, bloku kendi yerel bilgisayarlarında saklarlar.
EXF sisteminde online olan madencilerden, sistem içerisindeki güven protokol durumuna göre, görev atanır ve sistem tarafından belirlenmiş sürelerde bu görevi yerine getirmesi beklenir. Eğer madenci görevi belirlenen, zaman aşım süresi içerisinde yerine getirmezse, bu durum bu madenci için negatif bir güven puanı olarak kayıt edilir ve sistem tarafından ilk uygun madenciye görev atanır. Madenciler, işlemlerin bloka aktarılması karşılığında kendileri tarafından belirlenecek ve Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki transfer edilen miktarın “Madenci” bölümündeki ücretleri geçmeyecek ücretleri alırlar.
Yerel düzenleyiciler, tümüyle bağımsız birimlerdir. Bu birim her bir ülke için oluşturulur. Eğer o ülke için kanunları değişebilen, siyasi bölgeler var ise, bu durumda tüm ülke için bir tane değil, o her bir siyasi bölge için (örneğin ülke eyaletlerden oluşuyor ve eyaletler için kanunlar değişebiliyorsa) bir tane oluşturulur. O ülkede(siyasi bölgede) gerçekleşen para transferlerinin Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki “Yerel Düzenleyici” bölümüne göre yerel düzenleyicilere aktarılır. Farklı yerel düzenleyicide bulunan cüzdanların işlemleri için, her bir yerel düzenleyici işlemin kendi bölümünde bulunan cüzdanın ödediği miktara bağlı olarak, Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki “Yerel Düzenleyici” bölümüne göre ödeme alır.
Yerel düzenleyiciler, EXF uygulaması ve diğer online varlıkları ile ilgili tüm yerelleştirme, başvuru doğrulamaları (kişisel ve kurumsal), hukuki konular ve EXF’nin kendi ülkesinde düzgün faaliyeti için gerekenlerden “Yerel Denetcilere”e karşı sorumludur.
Yerel düzenleyicilerin, faaliyetleri için gerekli olan ödemelerin raporları, yerel düzenleyici yöneticisi tarafından yerel denetçilere EXF uygulaması üzerinden aylık olarak sunulur ve tüm yerel denetçiler bu raporlara ulaşabilir. Yerel düzenleyiciler vermiş oldukları hizmetlerin karşılığında, hizmet verdikleri tarafından değerlendirilebilirler.
Yerel düzenleyiciler, her ülke için bağımsız birimlerdir. Bununla birlikte aşağıdaki gereklilikleri sağlarlar.
Yerel düzenleyiciler, aracılar içerisinden seçilmiş kişilerdir. Yerel düzenleyiciler tamamen bağımsız birimlerdir.
Yerel düzenleyiciler, başlangıçta her bir ülke için sistem fonlaması süresinde, o ülke için en fazla fona sahip olup, gerekli alt yapıyı sağlayan cüzdan 6 yıllığına yerel düzenleyici yöneticisi, en fazla fona sahip ikinci ve üçüncü cüzdan ise yerel düzenleyici yardımcıları olacaktır. Sonrasında o ülkede bulunan aracıların oyları ile seçilecektir. 6 yıllığına seçilmiş olan yerel düzenleyiciler de ilk defa seçime katılacak şekilde seçime girebileceklerdir.
Eğer sistem fonlaması sırasında, o ülke için yerel düzenleyici belirlenmemiş ise, bu durumda, en yüksek fona sahip olup, gerekli alt yapıyı sağlayan cüzdan yerel düzenleyici yöneticisi ve sonraki iki cüzdan ise yerel düzenleyici yardımcıları olabilecektir.
Aracıların %50+1’nin oyunu alan aday yerel düzenleyicilerin yöneticisi olacaktır. Ayrıca aynı seçimde 2 adet yönetici yardımcısı da seçilecektir. Bunun dışında yerel düzenleyici yöneticisi kendi belirlediği çalışanları ile çalışmalarını sürdürecektir. Yerel düzenleyicilerin çalışanları için, toplamda 8 yıllık görev süresi vardır. Görev süresi dolanların yerine tekrar yönetici tarafından aracılar arasından seçim yapılacaktır.
Yerel düzenleyicileri oluşturan yönetici, yönetici yardımcıları, 4 yıl süre ile aracılar tarafından oylanarak seçilir. 4 yıl sonra aynı yönetici ve yönetici yardımcıları tekrar seçilmek üzere seçime katılabilirler. Aynı yönetici ve yönetici yardımcıları en fazla 2 defa yani 4 + 4 yıl görev yapabilirler. Bununla birlikte dönem içerisinde, aracıların %50+1’nin oyu ile ya da yerel düzenleyicilerin cüzdanın güven puanı 4.40’ın altına düştüğünde yerel yönetici ve yardımcıları cüzdanı onayını kaybeder. Onayını kaybeden kim ise onun için tekrar seçime gidilir.
Aracıların %50+1’nin oyu ile tekrar seçime gidilmesi durumda 2 defa katılma sınırlaması olmaksızın, aynı yönetici ve yönetici yardımcıları, çalışma süreleri 8 yılı dolduracağı süreye kadar seçilebilirler. Ancak cüzdanın güven puanın 4.40’ın altına düşmesi durumunda tekrar seçime giremezler.
O ülke içerisindeki tüm transfer edilen miktarın Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki “Yerel Düzenleyiciler” bölümüne göre hesaplanan miktar yerel düzenleyici cüzdanına aktarılır. Yerel düzenleyiciler kendi içlerinde bir organizasyona sahiptirler. Bir yönetici, iki yönetici yardımcısı ve çalışanları mevcuttur. Yönetici ve yönetici yardımcıları aracıların oyları ile seçilir. Yönetici, yönetici yardımcıları ve çalışanlar, çalışmaları karşılığında, aracılar tarafından ortak bir şekilde belirlenecek olan aylık miktarları ve yine aracılar tarafından belirlenecek olan primleri alırlar.
Yerel denetleyiciler, yerel düzenleyicilerin faaliyetlerini denetleyen kuruldur. Yerel denetleyiciler ile yerel düzenleyiciler birbirinden bağımsız birimlerdir. Tüm yerel aracılar, doğal yerel denetçidir.
Ara bulucular, tüm anlaşmazlıklar için (ticari ve sistem üzerindeki tüm işlemlerden kaynaklanan) kişiler arasındaki ilk çözüm noktasıdır.
Güven puanı 4.40 ve üstü olan herkes ara bulucu olabilir. Ara buluculuk, aracılık işlemine benzeyen ancak cüzdanlar arasındaki anlaşmazlıkları gideren bir roldür.
Ara bulucu olarak rol almak istemeyen onaylı cüzdanlar, ara buluculuk başvurularını yerel düzenleyicilere yaparak sistem içerisinde ara buluculuk rolü alabilirler. Ayrıca kurumsal olarak da ara bulucu rolünde olunabilinir.
Ara bulucular, tıpkı aracılar gibi, aralarında işlem yapan cüzdanların birlikte belirledikleri bir veya daha fazla cüzdandır. Tıpkı aracılar gibi, aralarında işlem yapan cüzdanlar ortak tanıdıklarını Ara bulucu olarak belirleyebilirler.
Ara bulucu tarafından üretilen karar, aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanlara uygulanacak işlemi belirler.
Ara bulucuların, devreye girebilmesi için aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanların her ikisinin de seçecekleri ara bulucu veya ara bulucuları birlikte onaylamaları gerekir. Yani aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanlardan birinin ara bulucu veya ara bulucuları onaylaması yeterli değildir. Her ikisinin de onayı gereklidir.
Bir cüzdanın uygulamada bulunan “Ara Bulucular” listesinde yer alabilmesi için; onaylı bir profile sahip olması, güven puanın 4.40 ve üstü olması ve ardından ara bulucu başvuru sonrasında, başvurusunun yerel düzenleyiciler tarafından bloka eklenmesi gereklidir.
Ara bulucular verdikleri ara buluculuk hizmetlerinin karşılığında talep edecekleri ücretleri kendileri belirlerler.
Karar alıcılar, ara buluculardan biraz farklıdır. Karar alıcılar; sistem tarafından güven protokolüne göre belirlenmiş cüzdanlardır. Bu cüzdanlar içerisinden, aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanların seçeceği cüzdanlar, anlaşmazlık için karar verirler.
Aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanlar, ara bulucularda olduğu gibi anlaşmazlığı çözecek cüzdan veya cüzdanları tam olarak kendileri seçmezler. Seçebilecekleri cüzdanlar sistem tarafından kendilerine teklif edilir. Bu cüzdanlar içerisinden ortak seçecekleri cüzdanlar tarafından, aralarındaki anlaşmazlık için karar alınır.
Aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanlardan yalnızca birinin, anlaşmazlığı gidermek için, anlaşmazlık başvurusunda bulunması yeterlidir. Bu duruma da anlaşmazlığın diğer tarafı da bu kararın sonucundan etkilenecektir.
Karar alıcılar, sistem tarafından güven protokolüne göre seçilmiş cüzdanlardır. Her bir cüzdan karar alıcı olarak seçilmek isteyip istemediğini cüzdanı üzerinden belirleyebilir. Bununla birlikte, ara bulucu veya temsilci rolünde bulunmuş olan veya ara bulucu veya temsilci rolü için başvuru yapmış olan hiçbir cüzdan, karar alıcı olarak sistem tarafından seçilmez. Kurumsal cüzdanlar karar alıcı olarak sistem tarafından seçilmez.
Karar alıcılar öncesi, ara bulucu kullanmış olan cüzdanlar için, ara bulucuların iletişimde bulunduğu cüzdanlar, karar alıcı seçiminde sistem tarafından seçilmezler.
Cüzdanlardan herhangi birini temsil eden temsilci ile irtibatı olmuş olan cüzdanlar da sistem tarafından karar alıcı listesine alınmazlar.
Kısaca anlaşmalığın tarafı olan cüzdanların, irtibatlı olduğu cüzdanlar ve bu cüzdanların irtibatlı olduğu cüzdanlar karar alıcıların listesi içerisinde bulunmazlar.
Karar alıcı olarak, cüzdanlar arasındaki anlaşmazlıkları çözmek, diğer topluluk yararına yapılan eylemler gibi, o cüzdan için güven artırıcı bir işlemdir ve bunun sistemsel bir karşılığı vardır.
İki cüzdan arasında meydana gelen anlaşmazlık için cüzdanlardan biri, anlaşmazlık oluşturabilir. Bu durumda sistem güven protokolüne göre, 14+2 adet cüzdan belirler ve aralarında anlaşmazlık bulunan cüzdanlara sunar. Her iki cüzdanında ortak bir şekilde seçeceği 7+2 cüzdan iki cüzdan arasındaki anlaşmazlık için karar alıcı olacaktır.
Karar alıcıların, vermiş oldukları karar karşılığında değerlendirme yapılmaz. Karar alıcının vermiş olduğu karar için anlaşmazlık başvurusu oluşturulabilir. Belirli bir karar alıcı veya karar alıcıların kararı için oluşturulacak anlaşmazlık başvurusu sonucunda, yeni çıkan karar önceki alınan kararı etkiliyorsa, önceki karar blok içerisinde kalması ile birlikte, geçersiz olarak, sonraki karar tarafından işaretlenebilir.
Karar alıcılar, anlaşmazlıkları çözmeleri karşılığında transfer edilen miktarın Ek-1 ‘de bulunan “EXF Sistem Ücretleri” tablosundaki “Karar Alıcı Katsayısı (Herbir karar alıcı için)” bölümüne göre ücret alırlar.
Cüzdan adına, fon transferi dışında, cüzdan sahibinin yapma yetkisi vermiş olduğu işlemleri yapma yetkisine sahip olan cüzdanlardır. Kurumsal cüzdanlarda tesmilci rolünde bulunabilirler.
Herkes temsilci olabilir. Onaylı profile sahip olan, güven puanı 4.40 ve üstü olan ve temsilci başvurusunda bulunan herkes temsilci olabilir.
Temsilcinin bir cüzdanı temsil edip, adına işlemi yapabilmesi için, cüzdan tarafından o işlem için temsilci olarak belirlenmesi gerekir. Temsilciler de, vermiş oldukları hizmetleri karşılığında değerlendirilebilirler.
Temsilciler çalışmaları karşılığında alacakları ücreti kendileri belirlerler. Bu tümüyle temsilcinin belirleyeceği bir miktardır.